Wydarzenia

2745

Projekt socjologiczny "Tworzenie kultury – badanie uczestnictwa w kulturze"

Projekt współfinansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w programie Obserwatorium Kultury administrowanym przez Narodowe Centrum Kultury.

W naszym badaniu chcemy uchwycić uczestnictwo w kulturze rozumiane tradycyjnie: recepcję profesjonalnie wykreowanych przekazów, nabywanie dóbr kulturowych, bywanie w instytucjach kultury, ale co ważniejsze, rozumiane jako sytuacja uregulowana kulturowo. Zgodnie z zaproponowaną przez Marka Krajewskiego definicją, przyjmujemy bowiem, że uczestnictwo w kulturze to „proces włączenia pewnego elementu (zarówno jednostki, grupy, jak i przedmiotu) w pewną sytuację uregulowaną kulturowo (może nią być np. instytucja kulturalna, zbiorowość (rodzina, grupa rówieśnicza), ale też zakupy, uprawa ogródka czy spotkanie towarzyskie), a więc zachodzi dzięki językowi, normom i wartościom, narzędziom i przedmiotom stworzonym przez człowieka”.

W badaniach podejmowanych przy wykorzystaniu takiego modelu akcent położony zostanie na współtworzenie sytuacji kulturowych, a nie tylko ich odbiór albo produkcję. Zniesiona zostaje tym samym przyjmowana wcześniej granica między twórcą/producentem a odbiorcą kultury. Uczestniczenie w festiwalu nie polega tylko na kupieniu biletu i zobaczeniu spektaklu teatralnego, ale na współtworzeniu festiwalu, byciu jego integralnym elementem, bez którego nie mógłby istnieć. Uczestnictwo w kulturze jest zatem zarówno procesem recepcji i interpretacji dóbr kulturowych, jak i procesem ich wybierania, komentowania, poświęcania im czasu, ich zmienianiem, niszczeniem, konserwowaniem, uzyskiwaniem o nich informacji i dostępu do nich, używaniem jako pretekstu do spotkania i zawiązywania kontaktów z innymi ludźmi. Krótko mówiąc, uczestnictwo w kulturze jest procesem nawiązywania, utrzymywania, zrywania, przekształcania relacji społecznych – tworzenia zbiorowości i uczestniczenia w różnych zbiorowościach. Kultura nie jest czymś wobec nas zewnętrznym, lecz bezpośrednim efektem naszych działań. Nie jest też czymś odświętnym, ale codziennym. W badaniu interesują nas wzory relacji tworzące zbiorowości, w których uczestniczymy.

W badaniach, realizowanych w trzech etapach: przed, w trakcie, jak i po festiwalu, wykorzystane będą następujące metody badawcze:
– metody tradycyjne: ankiety na reprezentatywnej próbie 600 uczestników festiwalu oraz wywiady pogłębione z uczestnikami i mieszkańcami Poznania, które posłużą diagnozie funkcjonowania Malta Festival Poznań oraz zogniskowane wywiady grupowe, w celu ustalenia oczekiwań i wyobrażeń związanych z dużym festiwalem,
– metody niestandardowe: guided walking, dzienniki wizualne, mapy zdarzeń, individual’s daily path, photovoice, warsztaty oraz specjalnie przygotowana gra planszowa, dzięki którym zamierzamy zrekonstruować sytuację uregulowaną kulturowo i sposób włączenia w nią jednostki, grupy, a także przedmiotów (np. kamery wideo).

W ramach badań planujemy również zrealizować projekty, które mają charakter nie tylko badawczy, ale też społeczno-edukacyjny oraz artystyczny: Mali Uczestnicy Kultury, Profile uczestników Malta Festival Poznań 2011 i Manual.

Mali Uczestnicy Kultury (maj–lipiec)

Uczestnictwo dzieci w życiu miasta – w kulturze miasta – jest jednym z wyznaczników tego, czy miasto działa sprawnie, czy jest dobrze zarządzane. Dzisiejszy dyskurs zrównoważonego rozwoju miasta wskazuje nie tylko na ekonomiczne, kulturowe, społeczne, ekologiczne, informacyjne czy prawne kryteria lub wskaźniki bogacenia się miast. Manuel Castells uważa, że najważniejszym kryterium zrównoważonego rozwoju miasta są dzieci: czy czują się w mieście szczęśliwe? Czy są w nim mile widziane? Czy czują się bezpieczne?

Dzieci doświadczają miasta, doznają jego przejawów w indywidualny sposób, żyją w nim. Jak dotrzeć do tego doświadczenia, jak pozwolić dzieciom na swobodne wyrażanie problemów, którymi zajmują się dorośli? Dzieci są reprezentowane przez szereg instytucji, chronione prawem. Czy jednak fakt ten nie jest pewną formą wykluczenia? Czy dzieci muszą być sprowadzane do kategorii, muszą być przez kogoś (dorosłego) reprezentowane?

Dzieci nie posługują się językiem mówionym lub pisanym w taki sposób, jak dorośli. Dlatego należy zapewnić im, dla swobodnej wypowiedzi, inny rodzaj języka. Tym językiem jest język wizualny (metoda photo-voice). Rozdaliśmy jednorazowe aparaty fotograficzne grupie dzieci, przeprowadziliśmy z nimi warsztaty fotograficzne i poprosiliśmy, aby za pomocą zdjęć odpowiedziały na pytania, np.: gdzie czuję się bezpiecznie w mieście? Co wolno mi robić a czego nie? W jaki sposób chciałbym/chciałabym coś zmienić w mieście?

Profile uczestników Malta Festival Poznań 2011 (lipiec)

Chcemy prześledzić kilka dni z życia uczestników Malta Festival Poznań 2011 i w konsekwencji stworzyć multimedialne profile związków i relacji, w których uczestniczą. W tym celu planujemy rozdać wybranym uczestnikom minikamery wideo Flip. Zebrane materiały będą rejestracją zdarzeń i rozmów, zarówno na żywo, jak i wirtualnie, a także sposobów operowania różnego typu przedmiotami, oswajania przestrzeni, przemieszczania się. Profile pozwolą dostrzec sposób używania treści kulturowych, ich odbieranie, dekodowanie i interpretowanie oraz emocjonalne, zmysłowe i cielesne doświadczenia, które się z nimi wiążą. Te ostatnie są być może ważniejsze, ponieważ obieg dóbr kultury polega dziś bardziej na pobudzaniu do działania – wiązaniu ich w społeczności i zagęszczaniu obiegu danych i przedmiotów. Interesuje nas bardziej urzeczywistnianie się relacji z jakimś elementem kultury (spektaklem, koncertem) niż samo jej zawiązanie (czyli zobaczenie, odsłuchanie, bycie na nim).

Uczestników projektu chcemy poprosić o:
– prowadzenie wizualnego dziennika – wyselekcjonowane fotografie z festiwalowego życia uczestnika wraz z komentarzem (pisemnym lub nagrywanym na dyktafon),
– stworzenie „mapy zdarzeń” na podstawie zapisu czasowego i przestrzennego przemieszczania się pomiędzy różnymi miejscami, zbiorowościami i wydarzeniami (gdzie byłem? kiedy? co robiłem? jak?)

Z uczestnikami zostaną również przeprowadzone wywiady uzupełniane fotografiami oraz materiałem wideo. Profile mają też prezentować różne rodzaje relacji, jakie wytwarza festiwal. Dlatego istotne będzie przyjrzenie się różnym uczestnikom, znajdującym się w tych samych sytuacjach (na tym samym spektaklu, koncercie, imprezie tanecznej itd.) oraz zbadanie, jak te same wydarzenia wpływają na różne zbiorowości. Zebrany materiał posłuży do stworzenia filmu socjologicznego.

Projekt Manual (czerwiec–grudzień)

Chcemy stworzyć „chmurę tagów”: zbiór pojęć, którymi ludzie nazywają działania artystyczne, objaśniają za ich pomocą to, co oglądają, słyszą, czują. Wyodrębnione pojęcia oraz sposób ich użycia nie tylko posłużą do ich analizy, ale staną się podstawą do opracowania haseł/tagów „słownika”. Nasze badania przeprowadzone w roku 2010 pokazały, że ludzie często nie umieją mówić o sztuce; jak stwierdził jeden z uczestników wywiadu grupowego: „potrafię tylko powiedzieć: tak albo nie”. Manual ma przedstawiać język i sposób jego użycia przez nieprofesjonalistów oraz być skrzynką z narzędziami, która ułatwiłyby rozmowę o sztuce zwykłym ludziom. Tagi będą miały charakter otwarty – tak, aby pobudzały, jak pisał Proust, „do życia duchowego”, nie zamykały sztuki w swych definicjach oraz służyły ludziom, którzy nie będąc profesjonalistami, są zainteresowani teatrem i sztuką współczesną, obawiają się jednak, że przekaz pozostanie dla nich niezrozumiały. Zadaniem Manuala jest także dostrzeżenie – poprzez język – światów innych ludzi, tego jak sztuka jest i może być różnie odbierana.

Manual jest projektem rozpisanym na dwa lata. W roku 2011 planujemy przeprowadzić warsztaty oraz stworzyć grę społeczną – przestrzeń mediującą między różnymi grupami ludzi. W roku 2012 – wydać Manual w formie książkowej. Czterodniowe warsztaty poprowadzi dwóch ekspertów z dziedziny teatru. Uczestnicy (ok. 10 osób) wezmą udział w wydarzeniach festiwalowych, o których będą dyskutować podczas warsztatów. Na podstawie analizy warsztatów ma powstać gra planszowa lub karciana. Gra będzie dotyczyć kwestii spornych, które pojawiły się podczas warsztatów oraz problemów dotyczących sztuki współczesnej. Następnie zaprosimy różnych ludzi: władze miasta, artystów, krytyków sztuki i mieszkańców miasta – do wzięcia udziału w zabawie. Gra ma polegać na wspólnym rozwiązywaniu problemów – zarówno estetycznych, społecznych, jak i ekonomicznych.

podziękowania Public Profits, Narodowe Centrum Kultury

Wydarzenie
Artysta
Nurt Forum
Miejsce
Kategoria Miasto